Lo scorso 23 ottobre sulla rivista polacca Więź è uscito un articolo intitolato “Błędem jest czytanie Franciszka tylko przez kliszę duszpasterza” (“È un errore leggere Francesco solo attraverso il cliché del prete”) a firma di Damian Wyżkiewicz (nella foto).
Wyżkiewicz, filosofo e teologo, riporta il contenuto della Lectio magistralis da me tenuta il giorno precedente presso l’Istituto teologico della Università della Slesia a Katowice, in Polonia.
Trascrivo qui sotto il testo e la traduzione italiana, comprensivi di una breve scheda biografica dell’autore.
Qui invece il manifesto della lectio magistralis in italiano e in polacco.
wiez.com.pl, 23 ottobre 2020, Błędem jest czytanie Franciszka tylko przez kliszę duszpasterza (Damian Wyżkiewicz cm)
Papież stosuje zasadę Kościoła pierwszych chrześcijan: prymat świadectwa i doświadczenia wiary nad doktryną.
Wysłuchałem w czwartek wykładu online, jaki wygłosił prof. Massimo Borghesi z Uniwersytetu w Perugii na zaproszenie Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, w ramach nowej serii „Lectio magistralis”. Wykład dotyczył myśli i formacji intelektualnej papieża Franciszka. Wzięło w nim udział ponad 140 uczestników, wśród nich 32 naukowców z 17 krajów świata, w tym z Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki.
Borghesi jest profesorem filozofii. Po polsku ukazała się jego książka „Jorge Mario Bergolio. Biografia intelektualna”, w której objaśnia ścieżki myślenia obecnego biskupa Rzymu. Redakcja Więź.pl publikowała jej dwie recenzje, i to zanim pojawił się polski przekład. Pisali tu o tej książce o. Wojciech Surówka („Bergoglio, czyli chaos uspokojony”) i ks. Robert Józef Woźniak („Intelektualna droga papieża Franciszka i przyszłość Kościoła”).
Bardzo mnie zachwyciła możliwość posłuchania wywodu prof. Borghesiego na żywo. Sam wykład wraz z komentarzami i dyskusją trwał prawie trzy godziny! Chciałbym się podzielić kilkoma myślami, które mnie zaskoczyły i są dla mnie résumé wykładu.
Po pierwsze, błędem jest czytanie dokumentów wydanych przez Franciszka tylko przez kliszę duszpasterza. Franciszek to także intelektualista, którego myśl zakorzeniona jest w filozofii i teologii Romano Guardiniego. Z dziedzictwa Guardiniego czerpali przecież także Jan Paweł II i Benedykt XVI.
Po drugie, Franciszek posługuje się często metodą dialektyczną Guardiniego, czyli metodą łączenia dwóch biegunów, inaczej mówiąc, syntezy przeciwieństw. Przejawia się to na przykład w takich kwestiach jak relacja miłosierdzia do sprawiedliwości, czego efektem jest nauczanie o niedopuszczalności kary śmierci.
Po trzecie, papież stosuje zasadę Kościoła pierwszych chrześcijan: prymat świadectwa i doświadczenia wiary nad doktryną. W ewangelizacji skuteczniejsze jest dzielenie się doświadczeniem wiary niż rozprawy nad doktryną, które często prowadzą do kłótni i podziałów; przywołajmy tu choćby dyskusję, która rozgorzała ostatnio w Polsce, dotyczącą sposobów przyjmowania Komunii świętej.
Po czwarte, dla papieża życie to opowieść! Lubi opowiadać i słuchać. Wtedy tworzy się więź pomiędzy dwom osobami. Narracja jest bardzo ważna w życiu, ponieważ ma siłę tworzenia wspólnoty. W końcu nasze chrześcijańskie Credo łączy opowiadanie z dyskursem teologicznym. Na marginesie powiem, że być może stąd bierze się pewna sympatia Franciszka do naszej noblistki Olgi Tokarczuk, którą wspominał w swoich wypowiedziach.
Po piąte, są takie doświadczenia, np. tragedie życiowe, o których nie można powiedzieć za wiele, ale należy słuchać jak dziecko. Świetnie o tym opowiedział w komentarzu do wykładu Borghesiego prof. Marek Rembierz, który wspomniał spotkanie Franciszka z dziećmi. Komentując to wydarzenie, papież stwierdził, że wszyscy każą mu coś mówić, a on woli słuchać. I w ten sposób nawiązał niezwykły kontakt ze słuchaczami.
Damian Wyżkiewicz CM – ur. 1986. Należy do Zgromadzenia Misji założonego przez św. Wincentego a Paulo. Filozof i teolog, doktorant w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Duszpasterz młodzieży i katecheta – najpierw w Pabianicach, obecnie przy warszawskiej parafii Świętego Krzyża. Kapelan wspólnot ruchu „Wiara i Światło”.
È un errore leggere Francesco solo attraverso il cliché del prete
Damian Wyżkiewic
Il Papa applica il principio della Chiesa dei primi cristiani: il primato della testimonianza e l’esperienza della fede sulla dottrina.
Ho ascoltato una conferenza online del prof. Massimo Borghesi dell’Università degli Studi di Perugia su invito della Facoltà di Teologia dell’Università della Slesia, nell’ambito del nuovo ciclo “Lectio magistralis”. La conferenza ha riguardato il pensiero e la formazione intellettuale di Papa Francesco. Vi hanno preso parte oltre 140 partecipanti, compresi 32 scienziati provenienti da 17 paesi in tutto il mondo, tra cui America Latina, Asia e Africa.
Borghesi è professore di filosofia. Il suo libro “Jorge Mario Bergoglio. Biografia intellettuale”, in cui spiega i percorsi di pensiero dell’attuale Vescovo di Roma. La redazione di Więź.pl ne ha pubblicato due recensioni ed è successo prima che apparisse la traduzione polacca. Padre Wojciech Surówka (“Bergoglio, o calmare il caos” ) e p. Robert Józef Woźniak ( “Il percorso intellettuale di Papa Francesco e il futuro della Chiesa” ).
Sono stato felicissimo dell’opportunità di ascoltare il prof. Borghesi dal vivo. La lezione vera e propria con commenti e discussioni è durata quasi tre ore! Vorrei condividere alcuni pensieri che mi hanno sorpreso e sono per me il riassunto della lezione.
Innanzitutto è un errore leggere i documenti emessi da Francesco solo tramite il cliché del sacerdote. Francesco è anche un intellettuale il cui pensiero è radicato nella filosofia e teologia di Romano Guardini. Del resto anche Giovanni Paolo II e Benedetto XVI hanno attinto all’eredità di Guardini.
In secondo luogo, Francesco usa spesso il metodo dialettico di Guardini, che è il metodo per collegare due poli, in altre parole, una sintesi degli opposti. Ciò si manifesta, ad esempio, in questioni come il rapporto di misericordia con la giustizia, che si traduce in insegnamenti sull’inammissibilità della pena di morte.
In terzo luogo, il papa applica il principio della Chiesa dei primi cristiani: il primato della testimonianza e l’esperienza della fede sulla dottrina. Nell’evangelizzazione, è più efficace condividere esperienze di fede che discutere la dottrina, che spesso porta a discussioni e divisioni; Ricordiamo qui, ad esempio, la discussione recentemente divampata in Polonia sulle modalità di ricezione della Santa Comunione.
Quarto, per il Papa, la vita è una storia! Gli piace raccontare e ascoltare. Quindi viene creato un legame tra due persone. La narrazione è molto importante nella vita perché ha il potere di creare una comunità. Dopo tutto, il nostro credo cristiano combina la narrazione con il discorso teologico. Per inciso, posso dire che forse è da qui che proviene la simpatia di Francesco per la nostra premio Nobel Olga Tokarczuk, di cui ha parlato nelle sue dichiarazioni.
Quinto, ci sono esperienze, come le tragedie della vita, che non si possono dire troppo, ma che dovrebbero essere ascoltate come un bambino. Ne ha parlato in modo eccellente nel commento alla conferenza Borghesi del prof. Marek Rembierz, che ha menzionato l’incontro di Francesco con i bambini. Commentando questo evento, il papa ha detto che tutti gli facevano dire qualcosa, e lui ha preferito ascoltare. E in questo modo ha stabilito un contatto insolito con il pubblico.
Damian Wyżkiewicz cm – b. 1986. Membro della Congregazione della Missione fondata da S. Vincenzo de’ Paoli. Filosofo e teologo, dottorando presso l’Istituto di filosofia e sociologia dell’Accademia polacca delle scienze. Cappellano e catechista dei giovani – prima a Pabianice, ora nella parrocchia di Santa Croce a Varsavia. Cappellano delle comunità del movimento “Fede e Luce”.